Straatcultuur

Het mysterie van de straatcultuur

Toen ik 30 jaar geleden begon na te denken over een toekomst in het werken met jeugd, was het eigenlijk direct de straatcultuur die mij het meest trok. Niet omdat ik zelf die achtergrond had, maar meer vanwege het ‘mysterie van de straat’. Hoe kan het dat er een subcultuur is die binnen de hoofdstroom van een maatschappij (de burgercultuur) functioneert en toch zo radicaal afwijkt van diezelfde hoofdstroom? Een fascinerende vraag die me vandaag de dag nog steeds bezig houdt.

Twee belangrijke pijlers binnen de straatcultuur

Om de straatcultuur echt goed te kunnen begrijpen zijn er verschillende invalshoeken. Twee zijn in mijn beleving dominant; de cultuur van de straat en de psychologie van de straat. Het eerste gaat over normen, waarden en gebruiken het tweede over denkwereld achter de straatcultuur.

De cultuur van de straat

Een van de redenen waarom veel professionals het zo ingewikkeld vinden om met jongeren uit de straatcultuur te werken, is omdat de cultuur zo haaks staat op die van ons. Daar waar de maatschappij zich kenmerkt door een platte ik-cultuur, kenmerkt de straat zich door een wij-cultuur met hiërarchische groepsopbouw. Daar waar onze maatschappij zich kenmerkt met een ‘doe maar normaal, dan ben je gek genoeg’ houding, kenmerkt de straat zich door het verwerven van aanzien en respect. Meestal met gedragingen die door de burgercultuur weer worden afgewezen. Het begrijpen en doorzien van de cultuur van de straat is essentieel om er mee aan de slag te kunnen.

De psychologie van de straat

Op een meer fundamenteel niveau is het van groot belang om de ‘psychologie van de straat’ te begrijpen. Het gebruiken van deze term betekent niet dat we geloven dat elke jongere uit de straacultuur op dezelfde manier nadenkt, voelt en overtuigd is. Wel zien we dat er kenmerken zijn die veelvuldig terugkomen. Een mooie manier om deze kenmerken te ontrafelen is door de systematiek van de schema-therapie te gebruiken. Fundamentele basisbehoeftes van deze jongere zijn niet beantwoord in hun kindertijd, waardoor er zich krachtige overtuigingen in het denken hebben geworteld. Overtuigingen die hun visie op het leven en maatschappij vormen. Vanuit een diep geworteld gevoel dat er niet voor hen gezorgd wordt, ontstaat het “Robinhood complex”. Een overtuiging waarbij het niet erg is om iets te stelen ‘van de rijken’. De verschillende modi (overlevingsgedrag) die je binnen de straatcultuur ziet, is het gedrag wat zich vanuit deze overtuigingen vormt.

Jongerenwerk en straatcultuur

Het jongerenwerk is een van de beroepsgroepen die in potentie het meest kan betekenen voor jongeren uit de straatcultuur. Dit omdat zij de meeste gelegenheid hebben om presentie te beoefenen. Vanuit aansluiting leren zijn de cultuur van de straat het beste kennen en hanteren. Soms mis ik bij jongerenwerkers gestructureerde kennis om met de ‘psychologie van de straat’ aan de slag te gaan. Vaak weten ze op autodidact basis wel hoe te handelen in het moment, maar een proces van begin tot eind is nog een uitdaging.

Therapeuten en de straatcultuur

In de trainingen die ik geef over straatcultuur pleit ik al jaren voor geschoolde therapeuten die deze uitdaging aan zouden willen. Door een link te maken met het jongerenwerk, of zelf jongerenwerker/straattherapeut te worden, zou de aanpak zoveel krachtiger worden. Helaas zie ik nu de wereld van de straat en die van therapeuten zover uit elkaar liggen.

Al decennia lang wordt er extra geld ingezet op jongeren (en politie) om de problematiek van de straat te beteugelen. En dat is een goede zaak. Willen we echt duurzame stappen maken, dan zullen we de wereld van het jongerenwerk en de wereld van de therapeut aan elkaar moeten verbinden. De kennis en kunde die beide werelden hebben moeten aan elkaar verbonden worden om zo een krachtig antwoord te kunnen geven aan generaties die anders los blijven staan van onze maatschappij en van daaruit verloren dreigen te gaan.